Od jakiegoś czasu znacznie więcej mówi się o roli kobiet w czasie II wojny światowej. Coraz częściej docenia się łączniczki, sanitariuszki walczące w podziemiu o wolność ojczyzny. Jednak godna podziwu postawa i szkolenie dziewcząt była kształtowana już w czasie II Rzeczypospolitej. Ogromne zasługi ma na tej płaszczenie Organizacja Przysposobienia Wojskowego Kobiet (PWK).
Organizacja Przysposobienia Wojskowego Kobiet powstała z inicjatywny byłych członkiń Ochotniczej Legii Kobiet (OLK) – formacji powstałej w 1918 roku we Lwowie. Działaczki OLK brały udział w wojnie polsko-bolszewickiej i bitwie o Lwów. Pełniły służbę wartowniczą i łączności, a nawet bojową. Po wcześniejszych doświadczeniach wojennych kombatantki zdawały sobie sprawę, że wojna wymaga także uczestnictwa w niej kobiet i jak ważne jest wcześniejsze wyszkolenie, aby skutecznie móc pełnić służbę na wypadek wojny. Stawiały również za cel, aby idea roli kobiet w obronie kraju poszerzyła się na większą skalę, więc chciały kontynuacji działań zapoczątkowanych przez OLK. Jednak ze względu na brak środków finansowych w budżecie Ministerstwa Spraw Wojskowych w marcu 1922 roku została rozwiązana.
Poczet sztandarowy na czele defilady oddziałów Przysposobienia Wojskowego Kobiet na ul. Basztowej | Źródło: NAC, sygn. 1-A-167-28
Pomimo, że OLK zostało formalnie rozwiązane działalność kobiet w obronie ojczyzny nadal była prowadzona. W 1922 roku powstał Komitet Społeczny Przysposobienia Kobiet do Obrony Kraju, w którego skład weszło kilkanaście żeńskich organizacji, działających jeszcze w czasie I wojny światowej, między innymi Związek Strzelecki. Na początku Komitet napotykał spore problemy, ponieważ społeczeństwo było wobec niego bierne, a zaangażowanie niektórych wchodzących stowarzyszeń było niewielkie. Jednak udało się rozpocząć tworzenie hufców PWK.
>>> Czytaj także: Byłam żołnierzem ? kobiety w Powstaniu Warszawskim <<<
Na początku szkolenia odbywały się w hufcach szkolnych najczęściej w czasie letnich obozów szkoleniowych. Prowadzono na nich liczne ćwiczenia terenowe, które miały na celu kształtować takie cechy jak spostrzegawczość i wytrzymałość, a także współdziałanie w grupie. Mimo dalszych trudności rozpoczęto tworzenie hufców szkolnych PWK, gdzie odbywały się zajęcia świetlicowe i ogniska, na których rozbudzano wyobraźnie i uczono patriotycznej wrażliwości.
Członkinie Przysposobienia Wojskowego Kobiet podczas ćwiczeń z łącznicą polową ŁP-10 wz. 28. | Źródło: NAC, sygn. 1-W-2516-9
Rok 1927 był rokiem przełomowym dla Organizacji. Wtedy przy Państwowym Urzędzie Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego powołano samodzielny Referat Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego Kobiet, którym zarządzała Maria Witek. Posiadane środki finansowe umożliwiły rozwinięcie działań. Utworzono strukturę organizacyjną na terenie całego kraju, tworząc Komendy Regionowe i podległe im struktury. Tereny obozowe organizacji znajdowały między innymi w Istebnej na Śląsku Cieszyńskim oraz Koszewnikach niedaleko Grodna. Do 1939 roku było ich siedem, z czego największy był w Spale-Borkach obok Tomaszowa Mazowieckiego. Obozy były wyposażone w komendy ze świetlicą, krytą jadalnię, strzelnicę, pływalnię i tym podobne. Na takich obozach kładziono nacisk na tężyznę fizyczną pewniaczek, bo tak nazywano członkinie PWK, i zwiększenie ich odporności psychicznej. Uzupełnieniem zajęć z wychowania fizycznego, były zajęcia ze służy wewnętrznej takie jak dzienna służba wartownicza. W kolejnych dniach dziewczęta uczyły się pracy zespołowej. Znajdował się tam również czas na zawody, odpoczynek w lesie i nad wodą oraz na śpiew.
Jednym z najważniejszych elementów pracy PWK było przygotowanie kobiet do służby pomocniczej w wojsku, dlatego prowadzono również zajęcia z higieny i ratownictwa. Dla młodszych dziewczynek organizowano szkolenie w hufcach szkolnych. Na takich zbiórkach prowadzono zajęcia z musztry, wycieczki i gry polowe.
Członkinie Przysposobienia Wojskowego Kobiet podczas ćwiczeń z ratowaniem zatrutych gazem, w maskach przeciwgazowych starego typu R.S.C. | Źródło: NAC, sygn. 1-W-2516-7
W chwili wybuchu II wojny światowej wiele dziewcząt wykorzystało doświadczenie zdobyte dzięki PWK i aktywnie włączyło się w walkę w obronie Ojczyzny.
Bibliografia: – Anna Eliza Markert, Przysposobienie Wojskowe Kobiet (1922-1939) [w:] Służba kobiet w formacjach mundurowych XXI wieku, Warszawa 2008. – Elżbieta Zawacka, Czekając na rozkaz, Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1992.
Korekta: Marta Muranowicz
