Szymon Nowak „Dziewczyny Wyklęte 2” – recenzja

Żołnierze Wyklęci pojęcie, które przez ostatnie kilka lat zaczyna przebijać się, a nawet myślę, że śmiało można stwierdzić, że już przebiło się do powszechnego użytku. Powstało kilkaset publikacji na temat nieuległego podziemia antykomunistycznego, walczącego w imię wolnej Polski. Oddając często dla niej swoje życie. Jednakże często słysząc określenie wypromowane przez Jerzego Ślaskiego przychodzą nam na myśl takie postacie jak Zygmunt Szendzielarz ?Łupaszka?, Hieronim Dekutowski ?Zapora? czy też Henryk Flame ps. ?Bartek? oraz wielu innych. Zapominamy jednak, że wśród walczących z terrorem NKWD i UB były również kobiety.

Terror jaki zapanował na ziemiach Polski po wkroczeniu sowietów zmusił żołnierzy organizacji niepodległościowych do ponownego powrotu do lasu, gdzie toczyli nierówną walkę z nowym wrogiem. Badacze IPN uważają, iż łącznie ruch antykomunistyczny mógł liczyć 120-180 tys. ludzi. Wśród tej ogromnej liczby znalazło się również wiele kobiet, z których najbardziej rozpoznawalną postacią stała się Danuta Siedzikówna ?Inka?. Zamordowana przez UB kilka dni przed swoimi osiemnastymi urodzinami.

Inka swoją postawą reprezentuje tysiące kobiet, które pomimo ciężkich warunków walki ponownie zaczęły działać w konspiracji. Były to bezimienne sanitariuszki, łączniczki, żony swoich walczących mężów, które często więzione przez aparat bezpieki przechodziły ciężkie śledztwa, a część z nich została skazana na karę śmierci. To właśnie ich biogramy stara się przypomnieć w swojej drugiej książce Szymon Nowak.

Autor jest absolwentem historii na Wyższej Szkole Humanistyczno-Pedagogicznej w Łowiczu. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się wokół zagadnień związanych z II wojną światową, ze szczególnym uwzględnieniem powstania warszawskiego. Jednakże od kilku lat zajmuje się również propagowaniem wiedzy o działalności podziemia antykomunistycznego w Polsce. Jest autorem takich publikacji jak: ?Przyczółek Czerniakowski 1944?, ?Ostatni szturm. Ze Starówki do Śródmieścia 1944?, ?Oddziały Wyklętych? oraz ?Dziewczyny Wyklęte?.

?Dziewczyny Wyklęte 2? to książka przedstawiająca losy szesnastu wybranych przez autora kobiet. Ich historia opowiedziana jest zazwyczaj dość schematycznie, od działalności w organizacji za okupacji niemieckiej, próby normalnego życia po wojnie, powrotu bardziej lub mniej do czynnego oporu wobec nowego okupanta, aresztowania, wyroku, a niekiedy nawet śmierci.

Autor opisuje historię swoich bohaterek w stylu beletrystycznym. Wydawać się może, że fakty historyczne mieszają się z subiektywną wizją autora, w szczególności widoczne jest przy opisywaniu postaw w ich najtrudniejszych chwilach. Jako historyk muszę stwierdzić, iż zabieg ten nie przypadł mi do gustu, albowiem zacierają się historyczne fakty z nadinterpretacją autora. Jednak z drugiej strony rozumiem czym był spowodowany taki zabieg. Książka ma popularyzować historię Żołnierzy Wyklętych, a w szczególności udziału kobiet w czynnym ruchu oporu. Można się domyślać, iż usunięcie z publikacji aparatu naukowego (przypisów, bibliografii) czy poważnego stylu narracji miało z założenia zniwelować odstraszenie potencjalnego czytelnika.

Książka Szymona Nowaka przedstawia nam losy kobiet-żołnierzy, wśród których znajdziemy biogram słynnej cichociemnej Elżbiety Zawackiej ?Zo?, aresztowanej po wojnie przez UB a następnie inwigilowanej przez wiele kolejnych lat. W publikacji nie zabrakło również życiorysu Zofii Pelczarskiej ?Ciotki?, czyli pierwszej kobiety-żołnierza zamordowanej na podstawie wyroku sądu w Polsce Lubelskiej. Większość wspomnianych w książce kobiet, pomimo różnego wieku miały podobne historie i pochodziły z tych samych okolic skupiających się np. w okolicach Leżajska. Mamy biogramy Heleny Wardal ?Ramzesowej? ? żołnierza AK skazaną za przynależność do NSZ w którym nigdy nie była, Danuty Osińskiej ?Małej Danki? ? skazanej za pomoc oddziałom AK-WiN, Ireny Lidii Gröger ? współpracującej z oddziałem ?Ojca Jana?. Wszystkie te kobiety zaangażowały się w działalność antykomunistyczną, ale Nowak przypomina również te, które zakochały się w ?reakcyjnych bandytach?, ?zaplutych karłach reakcji?, m.in.: Krystynę Łapińską zakochaną w Adamie Ratyńcu ?Lamparcie?, Halinę Pikulską ?Ewunię?, która miała syna ze Stanisławem Sojczyńskim ?Warszycem?.

Każda z historii opowiedziana w książce jest niezwykłym medium niesamowitej historii, ukazującej nieprawdopodobne poświęcenie. Kobiety, dla których koniec II wojny światowej nie oznaczał końca walki. Kobiety, które pozostały wierne przysiędze? No właśnie nie do końca, albowiem subiektywny dobór biogramów kobiet spowodował pewne zamieszanie z punktu widzenia historyka. Przedstawiony przez autora tytuł ?Dziewczyny wyklęte? jednoznacznie kojarzy nam się z bohaterkami, które zetknęły się z aparatem represji stosowanym przez Urząd Bezpieczeństwa. Dochodzimy więc do drugiego zastrzeżenia wobec publikacji. Jedną z pierwszych przytoczonych przez autora historii są losy Ireny Grzywacz z Łowicza. Rozpoczyna się ona wybuchem wojny i wkrótce się kończy, gdy członkini Przysposobienia Wojskowego Kobiet zostaje rozstrzelana pod koniec września 1939 roku pod Hrubieszowem wraz z polskimi oficerami. Czy zatem można ją zaliczyć w poczet Żołnierzy Wyklętych? Czy do nich można również zaliczyć Zofię Rojuk-Rojecką? Kobietę dla której Polscy żołnierze rozpoczęli strzelaninę z sowieckimi sołdatami i zostali skazani na śmierć.  Odpowiadając na zadanie pytanie wydaje mi się, że nie. Są to oczywiście niewątpliwie ciekawe opowieści przedstawiające ludzką tragedię, ale mającym niewiele wspólnego z losami Żołnierzy Wyklętych.

Podsumowując, książka Szymona Nowaka ?Dziewczyny Wyklęte 2 ? opowiada historię szesnastu kobiet, których los został brutalnie skrzyżowany z wojną i terrorem komunistycznej Polski. To beletryzowana opowieść o bohaterstwie ?bezimiennych? kobiet, która poświęciły zdrowie a nawet życie dla wolnej Polski.


Autor: Szymon Nowak

Tytuł: Dziewczyny Wyklęte 2

Wydawnictwo: Fronda

Oprawa: Twarda

Rok wydania: 2016

ISBN: 978-83-8079-058-2

Liczba stron: 551

>>>> Książkę można kupić u wydawcy tutaj <<<<

Miłośnik historii, a w szczególności zagadnień związanych z wojskowością. Obecnie stale interesuję się wydarzeniami w Wojsku Polskim. Zapalony bibliofil, poświęcający każdą wolną chwilę na czytanie książek.