Rola TOAW w zarządzaniu kryzysowym

Ponieważ organy administracji wojskowej stanowią element administracji państwa i systemu bezpieczeństwa narodowego, realizują określone w prawodawstwie przedsięwzięcia z zakresu zarządzania kryzysowego. Siły Zbrojne RP stanowią środek ostateczny w rozwiązywaniu sytuacji o charakterze kryzysowym. Dlatego też realizacja przez nie wsparcia dla władz cywilnych i społeczeństwa wymaga współdziałania terenowych organów administracji wojskowej (TOAW) z organami  administracji publicznej.  Należy zatem omówić rolę administracji wojskowej oraz obszary współpracy z administracją publiczną w przedsięwzięciach z zakresu zarządzania kryzysowego.

Resort Obrony Narodowej jest zasadniczym elementem narodowego systemu zarządzania kryzysowego. Minister Obrony Narodowej kieruje za pośrednictwem podległych instytucji udziałem sił i środków resortu w reagowaniu na zagrożenia o charakterze pozamilitarnym.

Artykuł 25 Ustawy o zarządzaniu kryzysowym^[1] zawiera przesłanki, wskazujące pewne zasady, na podstawie których oddziały lub pododdziały Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej mogą użyte w przedsięwzięciach z zakresu zarządzania kryzysowego.

Fakt ten jest bezpośrednio, funkcjonalnie powiązany z  zawartym w art. 14 ust. 10 owej ustawy z zapisem z którego wynika, iż Szef Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego (WSzW) lub jego przedstawiciel, mają obowiązek uczestniczenia w przedsięwzięciach Wojewódzkiego Zespołu Zarządzania Kryzysowego (WZZK).

Podstawę udziału TOAW w zadaniach z zakresu zarządzania kryzysowego oraz zwalczania klęsk żywiołowych stanowią również zapisy art. 3 ust. 2 Ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej.^[2]

Skupiając się jednak na zapisie, mówiącym  o: ?koordynacji rozwijania i użycia oddziałów i pododdziałów wojskowych na potrzeby zwalczania klęsk żywiołowych i likwidacji ich skutków, ochrony mienia, akcji poszukiwawczych oraz ratowania lub ochrony zdrowia i życia ludzkiego (?)?^[3] oraz ?udziału w realizacji zadań z zakresu zarządzania kryzysowego w województwie (?)?^[4] można stwierdzić, iż szef wojewódzkiego sztabu wojskowego,  obarczony jest realizacją dwóch rodzajów zadań w zakresie zarządzania kryzysowego.            Koordynacją, mającą na celu zagwarantowanie wykonywania zadań jak i prawidłowego funkcjonowania wydzielonych oddziałów i pododdziałów Sił Zbrojnych RP oraz bieżącą realizacją prac planistyczno-organizacyjnych  WZZK.

Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 4 marca 2010 roku w sprawie wojewódzkich sztabów wojskowych i wojskowych komend uzupełnień^[5] znacznie poszerza zadania TOAW w obszarze zarządzania kryzysowego. Określa ono w sposób szczegółowy udział Szefów WSzW w  wykonywaniu zadań zarządzania kryzysowego na terenie województwa poprzez:

• udział w pracach wojewódzkiego zespołu zarządzania kryzysowego (WZZK),
• udział w sporządzaniu planów użycia pododdziałów Sił Zbrojnych RP w relacji do wojewódzkiego planu zarządzania kryzysowego,
• współpracę ze służbami oraz organami administracji publicznej w obszarze monitorowania zagrożeń  mogących wystąpić na terenie województwa oraz sporządzania planów ochrony infrastruktury krytycznej,
• ustalenia w sprawie treści wojewódzkiego planu zarządzania kryzysowego na zlecenie Ministra ON^[6]. 

W rozporządzeniu określono także zakres zadań Wojskowych Komend Uzupełnień (WKU) w sytuacji wystąpienia sytuacji  kryzysowej na administrowanym terenie:

• udział adekwatnie do potrzeb w przedsięwzięciach zespołów zarządzania kryzysowego samorządu terytorialnego funkcjonującego na szczeblu powiatu oraz gminy,
• sporządzanie oraz zaprezentowanie Szefowi WSzW wniosków, a także materiałów niezbędnych do prowadzonej przez wojewodę analizy stopnia zagrożeń występujących w poszczególnych powiatach, dodatkowo wytycznych wojewody  względem powiatowych planów zarządzania kryzysowego^[7].

Rola WKU oraz WSzW w zarządzaniu kryzysowym, wskazuje iż TOAW jest łącznikiem pomiędzy resortem obrony narodowej a sferą cywilną. Wojsko jest również ostatecznością w sytuacji, gdy oddelegowane do rozwiązania sytuacji kryzysowej siły i środki okażą się niewystarczające.

Zasadniczym zadaniem Wojewódzkich Sztabów Wojskowych (WSzW) w procesie zarządzania kryzysowego jest koordynacja działań oddziałów i pododdziałów podczas akcji ratunkowych. W tym zakresie zadania WSzW obejmują przede wszystkim:

• nadzorowanie użycia pododdziałów oraz oddziałów w przeciwdziałaniu klęskom żywiołowym oraz ich skutkom,
• uczestnictwo w akcjach ratunkowych oraz poszukiwawczych ludzi oraz współpraca w tym zakresie z wojewodą odnośnie zaplanowania oraz koordynowania uczestnictwa wydzielonych w tym celu jednostek wojskowych,
• współpracę z dowódcami jednostek wojskowych oraz z wojewodą w zakresie organizowaniu oraz planowaniu działań logistycznych pozamilitarnych ogniw obronnych odnośnie jednostek wojskowych przemieszczających się na terytorium województwa lub realizowaniu w jego obrębie działań,
• wszelkie przedsięwzięcia również opierające się na współpracy z wojewodą w zakresie ochrony ludności oraz ewakuacji kadry zawodowej i ich rodzin z terenu województwa ^[8].

W obszarze wspomagania systemu zarządzania kryzysowego WSzW zajmuje się m.in.:

• monitorowaniem sytuacji kryzysowej na terenie województwa, oceną zagrożeń
• posiadaniem aktualnych informacji o stanie gotowości sił i środków przeznaczonych do użycia
• ciągłym informowaniem Szefa WSzW o sytuacji oraz wskazywanie potrzeb niezbędnych do przeciwdziałania powstałemu zagrożeniu,
• koordynowaniem zadań wojsk bezpośrednio stacjonujących na terenie województwa w zakresie usuwania skutków kryzysu,
• przekazywaniem wytycznych w obszarze działań podległych organów a także kontrola ich realizacji;
• przygotowywaniem sprawozdań w obszarze rozwoju sytuacji kryzysowej,
• przygotowywaniem dokumentów wykonawczych,
• udziałem w szkoleniach z zakresu zarządzania kryzysowego^[9].

Zadania WKU są w dużej mierze adekwatne do zadań WSzW, różnicę stanowi jedynie szczebel ich realizacji oraz sprawowane funkcje^[10]. Z treści Rozporządzenia Ministra Obrony z 4 marca 2010 roku^[11], wynika, iż działanie WKU oparte jest głównie na współpracy z innymi organami oraz podmiotami w zakresie obronności państwa.

Wśród zadań określonych m.in. w Ustawie o powszechnym obowiązku obrony RP  oraz w  Rozporządzeniu  Ministra Obrony Narodowej w sprawie wojewódzkich sztabów wojskowych i wojskowych komend uzupełnień, wskazany został zakres współpracy WSzW z organami administracji publicznej.

Głównym elementem współdziałania, jest współpraca z wojewodą polegająca na:

• sporządzaniu planów oraz nadzorowania uczestnictwa w akcjach ratowniczych oraz ochrony ludzkiego życia, wyznaczonych do tego celu jednostek,
• organizowaniu przedsięwzięć związanych z zabezpieczeniem logistycznym pozamilitarnych ogniw obronnych działających na rzecz jednostek, które realizują przedsięwzięcia na obszarze województwa,
• planowaniu przedsięwzięć związanych z ochroną ludności^[12].

Dodatkowo w ramach realizowania zadań Szef  WSzW, stanowi część wojewódzkiego zespołu  zarządzania  kryzysowego, prowadzi współpracę w zakresie monitorowania zagrożeń na obszarze województwa oraz tworzenia planów ochrony infrastruktury krytycznej wraz z organami administracji publicznej i przystosowanymi do tego celu służbami^[13].

Niezwykle ważnym zagadnieniem jest współpraca wojewody z Szefem WSzW w informowaniu Dowództwa Operacyjnego Rodzajów Sił Zbrojnych o potrzebach użycia sił i środków do wykonywania zadań związanych z zarządzaniem kryzysowym na obszarze województwa. Odbywa się to przez wojewodę, Szefa WSzW, Połączone Centrum Operacyjne, a odbiorcą finalnym informacji jest Inspektorat Sił Zbrojnych^[14].

W realizacji zadań z zakresu zarządzania kryzysowego istotna jest także współpraca WKU z zespołami zarządzania kryzysowego na szczeblu gminy oraz powiatu, które mieszczą się w granicach terenu administrowanego przez WKU. Zadania zespołu opierają się na:

• ocenie zagrożeń, które wystąpiły lub mogą wystąpić w przyszłości, a które posiadają znaczący wpływ na bezpieczeństwo publiczne;
• przekazywanie informacji do wiadomości publicznej odnośnie powstałego zagrożenia;
• opiniowanie planów zarządzania kryzysowego odpowiednio do szczebla na którym powstają^[15].

Rola jaką pełnią WKU polega również przekazywaniu  Szefowi WSzW wniosków do prowadzonej przez wojewodę analizy zagrożeń, oraz wskazówek wojewody wobec powiatowych planów zarządzania kryzysowego^[16].

Współpraca wojskowych komend uzupełnień z organami administracji publicznej posiada obszerny zasięg. Od zagadnień planistyczno-organizacyjnych do koordynowania działań wydzielonych pododdziałów włącznie.

Jak wynika z powyższych rozważań, zarówno TOAW jak i organy administracji publicznej pełnią istotne funkcje w zarządzaniu kryzysowym. Zasadnicze obszary współdziałania zostały zaprezentowane w  oparciu o obowiązujące akty normatywne. Terenowe organy administracji wojskowej stanowią przede wszystkim element koordynacji wsparcia militarnego dla władz cywilnych i społeczeństwa, w sytuacji, gdy podstawowe środki będące w dyspozycji samorządów okażą się niewystarczające.

PRZYPISY

[1] Dz. U. 2007 Nr 89 poz. 590, Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym, dostęp 05.05.2015r.

[2] Dz .U. 2015 poz. 144, Ustawa z dnia 21 listopada 1967 roku o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskie, dostęp 06.05.2015r.

[3] Tamże, art.14, ust.3.

[4] Tamże, art.14

[5] Dz. U. RP. Nr 41, Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 4 marca 2010 roku w sprawie wojewódzkich sztabów wojskowych i wojskowych komend uzupełnień, dostęp 06.05.2015r.

[6] Dz. U. RP. Nr 41,  Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 4 marca 2010 roku w sprawie wojewódzkich sztabów wojskowych i wojskowych komend uzupełnień, dostęp 06.05.2015r.

[7] Tamże.

[8]Dz. U. 2015 poz. 144, Ustawa z dnia 21 listopada 1967 roku o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej,  dostęp 10.05.2015r.

[9] G. Lewandowski, Rola terenowych organów administracji wojskowej w systemie zarządzania kryzysowego we współdziałaniu z administracją publiczną, Warszawa 2013, s.13.

[10] R. Kalinowski, Administracja wojskowa w realizacji zadań obronnych,  Warszawa 2002, s.21-22.

[11] Dz. U. RP. Nr 41, Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 4 marca 2010 roku w sprawie wojewódzkich sztabów wojskowych i wojskowych komend uzupełnień, dostęp 10.05.2015r.

[12] Dz. U. RP. Nr 41, Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 4 marca 2010 roku w sprawie wojewódzkich sztabów wojskowych i wojskowych komend uzupełnień, dostęp 10.05.2015r.

[13] Tamże, art.14, ust.4.

[14] G. Lewandowsk, Rola terenowych organów administracji wojskowej w systemie zarządzania kryzysowego we współdziałaniu z administracją publiczną, Warszawa 2013, s.14-15.

[15] Dz. U. 2015 poz. 144,Ustawa z dnia 21 listopada 1967 roku o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej, dostęp 12.05.2015r.

[16] Dz. U. RP. Nr 41, Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 4 marca 2010 roku w sprawie wojewódzkich sztabów wojskowych i wojskowych komend uzupełnień, dostęp 12.05.2015r.