Pakt Północno Atlantycki jako duża międzynarodowa organizacja prowadzi liczne operacje reagowania kryzysowego. Operacje pod egidą NATO różnią się od tych prowadzonych przez ONZ czy UE. Różnice istnieją w strukturze, charakterze i zakresie działań oraz w szkoleniu sił przeznaczonych do prowadzenia działań na terenie danego kraju w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowej.
Komitet Wojskowy Sojuszu wprowadził jednolitą terminologię w oparciu o ?Wojskową koncepcję operacji wspierania pokoju prowadzonych przez NATO?. Do 1997 r. Pakt posługiwał się nomenklaturą ONZ w określaniu sowich operacji bądź określał je zbiorow jako działania nieobjęte art. 5 Traktatu Waszyngtońskiego. Dokument wprowadził nowe pojęcie operacji wspierania pokoju ( z ang. Peace Support Operations), które rozumie się jako wielofunkcyjne i wielowymairowe działania militarne i niemilitarne, kierowane przez NATO wraz ze wsparciem i akceptacją ONZ i OBWE, których celem jest osiągnięcia porozumienia pomiędzy stronami danego konfliktu.
NATO operacje wsparcia pokoju określa jako część operacji reagowania kryzysowego, do których można również zaliczyć:
Operacja wsparcia pokoju, które prowadzi NATO obejmują sześć rodzajów działań zgodnie z klasyfikacją przyjętą przez państwa Sojuszu:
Zapobieganie konfliktom (conflict prevention) – działania, których podstawą jest VI rozdział Karty Narodów Zjednoczonych, obejmuje szerokie spektrum działań od zabiegów dyplomatycznych aż do prewencyjnego rozmieszczenia wojsk Sojuszu. Celem tego typu działań jest zapobieganie przekształcenia się sporu w konflikt o charakterze zbrojnym lub rozprzestrzenieniu się konfliktu na większym obszarze. Działanie te mogą polegać na konsultacjach, ustalaniu faktów, ostrzeżeniach, inspekcjach, obserwacji i nadzorowaniu. Zapobieganie konfliktom ma przedewszystkim na celu rozwiązywanie sporu bądź zapobieżenie za pomocą wszystkich dostępnych metod pokojowych rozszerzaniu sie konfliktu na danym terenie. Zastosowanie środków militarnych jest ostatercznością i służy wsparciu dla działań dyplomacji.
Misja Baltic Air Policing/ www.nato.int
Tworzenie pokoju (peacemaking) – działania polegające na skłonieniu wszystkich stron konfliktu do zaprzestania działań wojennych oraz wykorzystywanie dyplomacji w celu wynegocjowania pokojowego rozstrzygnięcia danego sporu. Tworzenie pokoju może polegać na prowadzeniu mediacji, koncyliacji, pośredniczeniu w dyplomacji oraz wywieraniu presji poprzez izolację danej strony konfliktu bądź nałożenie na nią okreśolnych sankcji. W tych działań pierwszeństwo mają zabiegi dyplomatyczne, a wojskowa aktywność przejawia się poprzez doradzanie sztabom lub mediacji pomiędzy stronami konfliktu.
Utrzymanie pokoju (peacekeeping) – przedsięwzięcia mające na celu ograniczenie, łagodzenie bądź zakończenie działań zbrojnych pomiędzy skonfliktowanymi państwami bądź zwaśnionymi grupami etnicznymi. Działania te są organizowane i prowadzone przez państwa członkowskie Sojuszu z wykorzystaniem sił zbrojnych wspartych określonym komponentem cywilnym. Utrzymanie pokoju prowadzone jest zgodnie z VI rozdziałem ?Karty Narodów Zjednoczonych?.
Wymuszanie pokoju (peace enforcement) – operacja prowadzona zgodnie z założeniami VII rozdziału ?Karty Narodów Zjednoczonych?, która polega na wykorzystywaniu środków militarnych w celu przywrócenia pokoju w rejonie trwającego konfliktu lub w państwie w którym taki konflikt występuje. Wymuszanie pokoju jest prowadzone w przypadku konfliktów międzypanstwowych jak i wewnątrzpaństwowych. Działania te moga odbywać sie przypadku, gdy agresor zagrażający suwerenności i bezpieczeństwu jest znany jak i wtedy kiedy jest on określony. Operacja ta jest ostatecznym środkiem stosowanym przez społeczność międzynarodową, dlatego podjęcie decyzji i rozpoczęciu takiej operacji musi być wynikiem klarownej decyzji politycznej przekształconej później w precyzyjny mandat ONZ.
Misja ISAF w Afganistanie/www.isaf.wp.mil.pl
Budowanie pokoju (peacebuilding) – określane jest jako polityczne, ekonomiczne i wojskowe działania prowadzone są po zakończeniu danego konfliktu, które zmierzają do utrwalenie warunków przyjętego pokoju w celu uniknięcią ponownego odrodzenia się sporu. Celem budowania pokoju jest zidentyfikowanie i wyeliminowanie przyczyn kryzysu, aby zmiejszyć ryzyko nawrotu konfliktu.
Operacje humanitarne (humanitarian operations) – są prowadzone w celu udzielenia pomocy ludności cywilnej. Operacje te mogą być prowadzone przez kontyngenty wojskowe (samodzielnie) oraz we współpracy z wyspecjalizowanymi organizacjami cywilnymi (np. Czerwony Krzyż i Czerwony Półksiężyc). Głównym celem tego typu operacji jest niesienie pomocy w przypadkach łamania praw człowieka, wystąpienia klęsk żywiołowych oraz epidemii. Operacje humanitarne można podzielić też na: pomoc humanitarną (humanitarian assistance) oraz pomoc w trakcie klęsk żywiołowych (disaster relief).
Analizując powyższe definicje operacji regowania kryzysowego należy stwierdzić, że NATO w swoich działaniach jest ukierunkowane na zapobiegania powstawaniu konfliktów. Zastosowanie sił zbrojnych traktowane jest jako środek ostateczny po wyczerpaniu wcześniejszych możliwych działań. W dzisiejszych czasach można zaobserować coraz częstsze wspóldziałanie cywilno-wojskowe w rejonie konfliktów na całym świecie co daje bardzo dobre wyniki. Takie działania prowadzone przez Sojusz można uznać za przystosowanie się do obcenie panujących warunków na świecie całkowicie odmiennych o tych z czasów zimnej wojny kiedy do Pakt był głównie nastawiony na odstraszanie i obronę przed równie silnym agresorem.
Bibliografia:
– Directive for Peace Support Operations, 1998 – http://www.nato.int – http://www.un.org/en/ – Karta Narodów Zjednoczonych, 1945 – NATO Peace Support Operations, 2001 – The Military Concept for NATO Peace Support Operations, 1997 – Tomaszewski A., Współczesne operacje pokojowe-Pokój, Warszawa 2005